DISSERTATIO THEOLOGICA 
rivi modi negative vel affirmative continentur, 
Pontifex utitur eadem regula dicens : Nos ita 
que attendentes , quod in his qua anima faliitem 
refpiciunt, ad vitandos graves remorfus conj'cien 
tia , pars fecurior efi tenenda &c. quia videlicet 
dubium , five fabti, live juris, non excufat. Ca 
llis enim a D. Thoma auodlib. 8. arr. 13. propo- 
litus continet dubium juris, non fabti; An fci- 
licet liceat habere plures prabendas f Et tamen 
S. Doftorconcludit, quod fi quis in qtiandam 
dubitationem inducitur contrarietate opinionum, 
& manente dubitatione plures prabendas habet, 
periculo fe committit, & ficprocul dubio peccat. 
Ergo prxdidla juris regula, non foliim de dubio 
fadti, fed etiam juris debet intelligi. 
20I Rcfpondenr tertio , regulam illam habere lo 
cum foliim in irregularitate , quia Pontificibus 
ita ftatuere placuit in odium homicidij, Sc pro 
pter fpccialcm indecentiam quam ad minifte- 
rium facium inducit. 
Sed h.xc etiam refponfio facile diluitur ex le- 
dtione textuum citatorum , qui abfolute praeci 
piunt ut eligatur pars tutior in omni materia, in 
qua eft periculum peccati mortalis, ut patet ex 
cap. Illud de cleric. excom. Sc ex cap. fignificafti 
1. de homicidio , ubi Pontifex rationem affi- 
gnans cur in cafu ibi addudto facerdos potiiis 
cellare debeat a facrificio, quam celebrare, ait: 
Cum in altero nullum , in reliquo vero magnum 
periculum timeatur. Idem exprefse habetur in 
cap. citato Invenis de fponfalibus , ut legenti 
patebit. 
ioi. Denique refpondent quidam Reccntiores, 
hanc regulam folum habere locum , quando 
dubitatur anadtio de qua elt quxfiio , lit mala 
& illicita; quod non contingit in cafu difficul 
tatis propofitae: nam quando aliquis habet duas 
opiniones a:que probabiles, quarum una alTerit 
adtum elle licitum , alia efieillicitum, licet du 
bitet, quxnam ex illis duabus opinionibus fit 
vera , de de illarum veritate mens fufpenfa ma 
neat, & veluti in aequilibrio fit polita, nec ma 
gis in unam partem quam in aliam inclinata, eo 
tamen ipfo quod judicat utramque opinionem 
elle probabilem, ratione probabilitatis,de rebti- 
tudine operationis certificatur; cum certum fit 
quamcumque probabilitatem, quantumvis te 
nuem , ad redtitudinem humana: operationis 
fufficere. 
Sed hxc refponfio Si dodlrina , ex fupra di- 
dtis confutata manet: Tum quia, ut fupra dice 
bamus , ille qui habet opinionem probabilem 
quod aliquis adtus fit illicitus, habet aliquid 
majus dubio, nempe probabilitatem de malitia 
adtus , qua: magis accedit ad certitudinem, 
quam fufpicio , vel dubium ; unde fi, quando 
aliquis dubitat, an adtio de qua eft quxftio, fit 
mala Sc illicita , tenetur eligere partem tutio 
rem ; a fortiori ad id tenetur , cum habet duas 
opiniones aeque probabiles, quarum una allcrit 
adtumefle malum Sc illicitum: Tum etiam, quia 
fupra oftendimus, prxfatum dogma, quo Ad- 
verfarij probabilitatem quantumvis tenuem ad 
redtitudinem humana: operationis fufficere alle 
verant, non pofle certificare intelledtum de re- 
dtitudine operationis, nec ab ipfo omnem du 
bietatem Sc formidinem de oppofito excludere; 
cum illud dubium fit Sc incertum , Sc ad funa- 
mum probabile feu opinabile. 
, 0 ^ Qusres ad complementum hujus quaeftionis, 
quid agendum fic, quando non confiat 3 qua:- 
A nam ex duabus opinionibus te que probabilibus 
fit tutior ? 
Refpondeo, tunc fervandas elle regulas a jure 
prafficriptas , qua: funt iftx : 
In dubio altus valtaipotius, quam pereat. 
Pra ferendum efi quod in regione in qua altum 
cft, frequentatur. 
A d probatam confuetudinem attendatur. 
Dbi contraria extant fententia ,pronuntiandum 
cft pro poffeffore , & potius pro reo , quam pro 
altore. 
Ouod benignius , quod verifimilius , quodple 
rumque fieri folet, prafefatur. 
Vbi funt opiniones difeordes, Index fequatur 
B communem. 
Ad Superiores, vel etiam ad Sedem Apofio- 
licamrecurratur. Ut probatur fpecialiter ex ver 
bis Deuteron. 17. Si'difficile & ambiguum apud 
te judicium effe profpcxeris , & Indicum extra 
portas tuas videris verba variari, venies ad Sa 
cerdotes , & ad Iudiccm qui fuerit illo tempore , 
dr facies quacumque dixerint, fequerifque eo 
rum fententiam. Quia tamen ut refert D. Ambro- 
lius in cap. Iudicet 3. qu. 7. Bonus Index nihil ex 
arbitrio fito facit, & non domeftica propofito volu 
tatis , fed juxta leges & jura pronuntiat; 1! etiam 
relpedtu ejus res prorfus ambigua fit , Sc non 
jiollit eam certo dirimere, debet vel abftinere 
C a judicio , vel dividere fententiam , propter 
conflidlum argumentorum fi ut fecit Salomon, 
cum judicavit puerum a duabus mulieribus fibi 
oblatum elle dividendum; licet enim id egerit 
rentandi gratia , erat tamen fecundum fe con 
forme regulis juftitix ) vel tandem partes ad 
concordiam reducere, ut latius profequitur Fa- 
gnanus ex ipfo corpore juris, vel ex aliis Jurif- 
confultis, in cap. citatum, Ne innitaris, num. 
131.135. & 144. 
Ex his regulis Sc principiis juris confutatum 104 
manet perverfum novorum Cafuiftarum dog 
ma , quo allerunt, ftantexquali utrinque pro- 
pj habilitate , Judicem polle adjudicare rem cui 
maluerit. Ita Caramuel lib. 3. Thcol. moral. 
num. 1467. ubi agens de litigantibus, quorum 
neuter rem conrroverfam pollidct, ait: Si aqua 
lis probabilitas fit, poteft Index rem adjudicare 
cui mavult. Tamburinus etiam lib. 1. in Decal. 
cap. 3. §. 4. num. 7. licet oppofitum doceat, fub- 
dit tamen: Propter extrinfiecam bonorum Dolio 
rum authoritatem , afferentium in hoc cafu poffe 
Indicem pro fiuo amico , fi maluerit, fententiam 
pronuntiare,potes id utprobabile,fi velis, ample- 
Sii: citatque pro hac fententia Sanchem , Sc 
Francifcum Delugo. Addit Fagundes apud Ef- 
cobarium rradt. 3. exam. 1. cap. 6. num. in. ip- 
fumintali cafu polle aliquid ab una partium ac- . 
E cipere , ut fententiam in ejus favorem ferat; 
quia (inquit ) flante aquali utrinque probabili 
tate, poteft cuilibet parti dare viEloriam : quare 
datur locus gratificationi, qua efi pretio afiima- 
bilis , utpote qua plerumque cum jaltara amicitia 
alterius partis conjunita efi. Qua: dodtrina non 
foliim cft falla , Sc legibus ac regulis juris re 
pugnans, fed etiam reipublicte perniciofa. Narti 
ut belle ait Sinnichius libro fupra citato §.1 ?<?• 
Qjtidperniciofius, quam ferum judicationis vertt 
in forum nundinationis, emungi d Indicibus cru 
menas divitum, arceri pratentiones pauperum ■ 
Cum enim hi non habeant quid retribuant, tn 
■caufa probabili cadent in totum; in caufia dubi 
tabili , differentur in avum , aut quod pejus efi >