100 Recoli. VII. fuper 
Part. VI. Cap. VI. 
m empta ab extraneo, velconfanguinep remotiore. 4fa 
cium retrovendendi, fic tamen, ut fi adjiciatur in gratiam 
venditoris, pretium rei diminuatur /fi in gratiam empto 
ris, in prima venditione augeatur; fi in gratiam utrimque, 
fervetur aequalitas pretii media. Spor. a n-97- 
RESP. II. negotiatio, feu coemptio mercium animo ca 
rius diftrahendi. intra latitudinem jufti pretii eft omni Ju 
re licita, per fe loquendo: nifi quod aliquibus perfonis, vi 
delicet Clericis &Religiolis, ratione indecentias (latus fpe- 
daliter prohibeatur in Jure; quod tamen de lb!a negotia 
tione proprie ditia, non item improprie ditia, qua res em 
pta poftea mutata, & melior effeda carius venditur lucri 
gratia, volunt intelligendum. Spor.». 102. 
RESP. JII. Monopolia, feu negotiatio lingularis, qua unus 
vel plures e Re publica libi folis arrogant jus certum genus 
mercium ad vitam necelTariarum, vendendi pretio libi li- 
bito, omnium gentium jure efl illicitum , tanquam quid 
primario juri naturali, quo omnia communiter hominibus a 
Deo cieat a funt, maxime adverfum . Interdum tamen in 
particulari ob juftam cautam, v.g. inopiam, vel indemni 
tatem mercatorum, publica authoritate rede conftituuntur. 
Quod fi Negotiatores, vel Monopolse coemendo copiam 
rerum ad ulum communem neceffariarum inducant ino 
piam, & caritatem frumenti, vini Scc. fine dubio peccant 
graviter faltem contra charitatem , & probabilius etiam 
contra jullitiam cum onere rdlitutionis. Spor. n-103. 
§. V. 
De Cenfibns. 
Q UeERES LXI. Quid, is' quotuplex fit cenfus 61 qua 
liter Jit licitus ? 
KtSP. I. Cenfus eft Jus , contraUu aliquo conflitutum , 
percipiendi annuam penfionem ex re vel perfona alterius • 
In quo differt a locato , vel Emphyteufi , ubi percipitur 
penfio ex re fua propria quantum ad dominium directum. 
Spor. Cap.tS.an. 1. 
RESP. II. Cenfus alius eft re 1 , ervativus, alius confignativus ; 
ille quidem, quando quis rem pleno jure dominii transfert 
in alterum, aliqua penfione fibi ex ea refervata; ille dum 
quis ex re, quae jam prius fuerat alterius, emit certo pre 
tio jus ad percipiendum penfionem annuam. Et ideo hic cen- 
1'uS eft fpeciesemptionis-venditionis, in qua emptor vocatur 
Cenfuifia, vel Cenfualifia, venditor vero Cenfuarius. Spor.n.3 
RESP.III. Genius contignativus lubdividitur in rsalem , 
Sc perfonalem, realis, qui fundatur fuper re certa, ex qua 
penfio lolvenda eft, v.g. fuper tuo agro; perfonalis, qui fun 
datur fuper certa perfona obligante fe ad annuam penfio 
nem folvendam ex fuis lucris , fine ordine ad certam rem 
aliquam ; five dein illa penfio confiftac in fructibus , & 
tunc dicitur cenfus fruHuarius, five in pecunia, & tunc di 
citur pecuniarius. Uterque vero fubdividitur in perpetuum, 
ix temporalem, item in irredimibilem, & redimibilem. Gen 
ius perpetuus dicitur, quo penfio femper lolvenda eft , & 
ideoedam adhxredescenfuiilas, velcenfuarii tranlit. Tem-, 
poralis, quo penfio lolvenda eft ad tempus aliquod vel cer 
tum, v.g. io.20.ioo. annos, vel incertum, utpote ad tem 
pus vitae vel ementis cenfualiftas, vel vendentis cenfuarii, 
& hic dicitur cenfus vitalitius. Cenfus irredimibilis dicitur, 
qui conftituitur cum paClo, ut es neutra parte polfit redi 
mi, adeoque eft cenfus fimpliciter perpetuus ; redimibilis, 
qui conftituitur cura pailo, ut polfit redimi vel ex utraque 
parte vel ex parte emptoris tantum , vel ex parte vendi 
toris tantam. In dubio autem praefumitur cenlus effe irre 
dimibilis. Spor.an. 4. Jam 
RESP. IV. Juftus, <k licitus eft cenfus realis, five perpe 
tuus, five temporalis, utpote aSS.Pontificibus expreife ap 
probatus . Et ratio eft 5 quia hic cenfus eft verus contra 
dus emptionis, quo emitur Jus percipiendi frudus ex ali 
qua re truClifera, vel eorum loco penfionem annuam ; fed 
hoc eft licitum, ut patet, quando quis emit ufumfrudlum 
vel dominium utile in aliqua re: ergo&c. Idque verum eft, 
live cenfus fit irredimibilis, cum hic fit pura, &vera em 
ptio ulusfrudus partialis; five fit redimibilis ex parte Ven 
dito./s tantum, cum etiam alias res licitum fit vendere cum 
pailo redemptionis, ut fcilicet ad arbitrium venditoris te 
neatur eas emptor revendere , dummodo fervetur pretium 
juftum: five fit , redimibilis ex parte utriujque , cum rur- 
ius edam alis emptiones licite fiant cum pailo redimen 
di ad arbitrium utritilque , ex communi Dodorum etiam 
hic ad ve. lamium. Imo probabiliter etiam extenditur licen 
tia cenlus realis utrinque redimibilis, quando ei adjungitur 
pactum affecurationis capitalis & penfionum, ita nimirum, 
utetiamfi res pereat, vel frudum non ferat, teneaturcen- 
fuarius nihilominus penfiones folvere, aut pretio reftituto 
redimere , dummo.ao obligatio illa latis gravis cenfuario 
compenfetur, aut augendo emptionis precium, aut minuen 
do penfionem; quia licet periculum rei, in qua fundatur 
cenlus, ex natura rei pertineat ad emptorem, vi padi ta 
men ad venditorem retorqueri potell; ut patet in aliiscon- 
tradibus v.g. mutui, vel depoliti, ubi per adjedionempa 
di affecurationis fien poteft , ut periculum rei mutuata; , 
vel depolita; pertineat ad mutuantem , vel depofitarium , 
quamvis ex natura contradas pertineat ad muwatariiiRt j 
vel deponentem. Spor.a n-S. 
RESP. V. Ex iifilem rationibus etiam probabililfime licitus 
eft cenfus perfonalis Piper perfonae induftria collocatus, prg- 
fertim irredimibilis; imo & redimibilis eft parte venditoris 
tantum, & redimibilis ex utraque parte, cum vel fine pa- 
do aftecurationis, prascila femper intentione ufuraria. Ra 
tio eft; quia ficut in cenlu reali jufte emitur, & venditur 
Jus partiale percipiendi frudus alicujus prsdii ; ita eadem 
ratione jufte emi poteft, & vendi Jus faltem partiale perci 
piendi frudus, feu lucra alicujus perlons, fe fuofque foccef- 
fores emptori obligantis ad eam induftriam perfonalemad 
hibendam, qua lutficienter lucrentur ad eam penfionem do 
mino folvendam : ergo ficut cenfus realis eft licitus, ita 
propoitionaliter etiam cenfus perfonalis. Licet autem Pon 
tifices folum cenfumrealera expreife approbarim, perfona 
lem tamen non reprobarunt, &cum fit eadem ratio, con- 
fequenter Scc. Sporer a n.\6. Et propterca 
RESP. VI, Etiam falvari poteft Jullitia cenfus Germanici, 
feu contraduS accipiendi 5. pro ioo. falvocapicali, quia il 
li quinque non accipiuntur vi mutui alicujus , fed vi con 
tradas cenfualis, quo quis 100. florenis emit ab altero jus 
partiale percipiendi quotannis tot frudus indullriamm illius 
perlonae, fcilicet 5.fl. quod jus eadem pecunia reddita, Sc 
recepta redimi &recrovendi poteft, ficut in aliis emptioni 
bus. Ruente autem illo fundamento , fcilicet fi venditor 
nullos amplius redditus habet, ruit hoc ipfo etiam contra 
das cenlualis, quamvis ob adjedum affecurationis paducn 
fors repeti queat. Elio autem pauci intendant, vel fciant 
illum modum contrahendi, eis tamen fnfficic , fi habeant 
intentionem generalem lucrandi illa quinque annua titulo 
quocumque meliore, quo fieri poteft, & ab aliis fit; natu 
intentio implicita idem operatur, quod expreffa. Spor. n. 26. 
RESP. VII. Poteft quis a primo emptore cenfus eum eme 
re pretio minori, quam fuerit ab initio conftitutus, (altem 
fi pretium cenfus non fit taxatum a Magiftratu . Ratio ; 
quia fic etiam fit in emptione mercium, «3calias ubi pau 
citas ePc emptorum, merces folent decrefcere. Spor- n. 30. 
RESP. VIII. Qui fingit folum fe velle redimere cenfum, 
cum nequidem habeat, quo redimat, idque eo fine, ut em 
ptor diminuat, vel remittat de penfione, & accipiat, v.g. 
3. vel 4. pro ico. peccat contra Juftitiam ratione doli, & te 
netur ad refeiifionem hujus doloficontradas, quia non ha 
bet jus ad fic dolole fingendam redemptionem. Spor.n. 31- 
§. VI. 
De Cambiis. 
O U/ERES LXII. Quid, is1 quotuplex fit cambium, is» 
Qualiter liceat? 
RESP. I. Cambium eft permutatio pecuniae pro pecunia ; 
quae non perficitur, nifi traditione pecuniae utrinque fada, 
quae etiam eodem tempore fieri poteft , Is , a quo petitur 
cambium, dicitur campfor; qui vero cambium petit cam- 
plarius. Spor.n.33. 
RESP.II. Cambium dividitur in rcale, Sc ficcum . Realc 
dicitur , cum re ipfa una pecunia cum alia quoad rem vel 
locum commutatur. Siccum, quo pecunia datur pro pecu 
nia ablque ulla aiteratione rei, loci, vel circumdandarum, 
ideoque caret omni jufto titulo audarii, feu lucri inde ca 
piendi, ob quam caufam ficcum dicitur, eftque re ipfa me 
rum mutuum. Reale fubdividitur in manuate , oc locale-, 
manuale, feu minutum, quo pecunia uniusfpeciei vel ma 
teriae permutatur cum pecunia alterius fpeciei , vel mate 
riae, v.g. Germanica cum Gallica, aurea cum argentea : 
focale, feu per litteras dicitur , quo pecunia jrraefens cum 
abfente, &dillante in alio loco commutatur; idque duobus 
modis. 1. ut campfor praffentem pecuniam prius accipiat 
hic, ut poftea in alio foco accipiat alter . 2. ut campfor 
pecuniam prasfentem prius numeret hic, ut poftea recipiat 
ipfe in loco dillanti. Priorem modum vocat P.Sporer cam 
bium ad locum, polleriorem cambium in loco. Potell etiam 
cambium elfe mixtum ex manuali, & locali, ft nempe tam 
pecunia unius fpeciei cum altera, quam prasfens cum ab- 
lente commutatur. Spor. an. 34. Jam 
RESP. III. Licet cambium, ficcum cum lucro inde acce 
pto omnino fic ufurarium , & illicitum , proindeque rede 
damnatum a Pontificibus; cambium tamen reale, five ma 
nuale, five locale, five mixtum cum lucro aliquo rationa 
bili ultra fortem ex parte campforis, eft omnino licitum, 
juftum, & perutileReipublicas. Rado; quia in cambiorea- 
li femper adfunc jufti quidam tituli, unde campfor exige 
re polfit ejufmodi lucrum moderatum . 1. ipfum officium, 
ratione cujus aliquis pro utilitate publica debet femper pa 
ratas habere omnis generis pecunias ad obfequia campfo- 
rum. 2. Damnum emergens, quod in tot commutationi 
bus pecuniarum vix eft evitabile. 3.Lucrum ceffans, cum 
fasplilime una moneta plures, & majores utilitates habet, 
quam alia , quam loco prioris recipit campfor . 4. Accef- 
lorius contradus locata; operte ad formaliter vel virtuali- 
ter transferendam pecuniam ad Jocumcampfario placitum. 
5. Accedens padum affecurationis , quo campfor pecuniae 
transferendae lecuritatem promittit, & periculum in fe fu- 
fcipit;