Theol. Decal. P.
Kazenb. Se£L III- fn
©rdinaru Regularium privilegia turbent, funt ipfo fadlo in
terdidi ab ingreffu Ecclefiae, & fufpenfi ab adminiftratio-
ne fuarum Ecclefiarum; Parochi vero vel alii ipfo tado in
currunt excommunicationem, & privationem fuorum bene
ficiorum, & inhabilitatem ad illa, & alia inpofterum ob
tinenda, ex Bulla Sixti IV. quem in finem is cum aliis
Pontificibus, etiam conceflit eligere quofdam fuorum Ju
rium, atque Privilegiorum Conservatores. Sup.an. 197,
RE'sP. IV. Efto Regulares Mendicantes vi fuae exemptio
nis non teneantur de Jure comparere, quando ab Ordina
riis citantur, nifi in citatione exprimatur caufa, qua; fun
det fu per ipfos jurifdidlionern Ordinarii, velut Sedis Apo-
fiolicae delegati; ex decentia tamen & reverenti# ( quam
etiam in omnibus aliis occurrendis oportet eos exhibere
EpilcopisJ debent etiam attas comparere citati, live ad al
legandum, five ad exhibendum exemptionis Privilegium.
!n dubio autem, an Jurifdidio pertineat ad Epifcopum fu-
per Regulares Mendicantes, decifio non ad iplum, utpote
fn propria caufa, fed ad Sedem Apoftolicam fpedlat. Sup.
a num. 202,
SECTIO III.
De Statu Lcticali ,
Q UMBRES I. Quae fint requifita boni Judicis ?
RESP, Quatuor feqq. 1. CJt habeat legitimam judi
candi poteftatem; fine qua procul dubio necdum illicite ,
verum etiam invalide procedit, 2. Ut habeat fufficientem
Icientiam; fi enim ob ejus ignorantiam damnum aliquod
litigantibus acciderit, ipli imputatur, etiam cum obligatio-
ne reftituendi. 3. Qt fervet Ordinem Juris, feque in judi
cando Legibus conformet, vel maxime fi fit Judex inferior,
& ipfemet Legibus fubjcdlus, prout quilibet eft refpedtuLe
gis naturalis & divinae. 4.ut latam a fe fententiam con-
ftanter exequatur, nihil tribuens favori, timori, vel refpe-
dtui humano. Sup, a n. 207.
QUAERES II. (Qualiter [e gerere debeat Judex' in Inqui-
fitionibus ?
Nota tres elfe modos procedendi contra reum , follicet
per viam Accufationis, Denuntiationis & htquifitionis . Pri
ma eft, quando eft aliquis Actor , qui fpondet fe objedta
probaturum. Secunda, quando aliquis detulit crimen qui non
vult probare. Tertia quando Judex vel Superior ex officio
procedit ad delidlum, vel authorem delicti inveftigandum.
Denuntiatio duplex eft, Evangelica, quae tendit ad emen
dationem Fratris, & fit Superiori ut Patri: Judicialis, quae
tendit ad criminum punitionem , & fit Superiori ut Judi
ci . Inquifitio quoque triplex circumfertur Generalis, qua in
genere inquiritur, an ferventur Leges, num committantur
crimina &c. qualis fit in vibrationibus Clericorum atque
Religioforum. Specialis, qua & de certa perfona, & decer
to delido inquiritur, puta an Petrus commiferit homicidium:
Mixta, qua vel folummodo in certum delidlum , vel can
tum de certa perfona inquiritur. Jam
RESP. I. Ut Judex inftituac laquifitionem Generalem ,
non requiritur praeceffiffe aliquam infamiam . Ratio ; quia
talis inquifitio nemini eft prasjudiciofa , & tamen ad bo
num publicum neceffaria. Cavendum tamen fubditis inter
rogatis, ne in Inquilitione Generali judicialiter denuntient
occulta crimina eorum, qui nulla laborant infamia, &que
nullo modo probari poliunt; quia denuntiatio judicialis ten
dit ad punitionem, ubi autem nulla prorfus probatio , ibi
nec intendi poteft aliqua punitio . Sed nec Evangelica de
nuntiatio locum habet, fi crimen occultum jam emenda
tum fit, vel per corredionemfraternam fecretam emenda
ri poftit; quia rurfum ceffat'finis, fcilicet emendatio pro
ximi per Superiorem facienda. Sup.a n.209.
RESP.II. Ut inftituaturInquifitio mixta, fufficit pratcef-
fiffe infamiam de crimine, ctfi nulk prarcefferic de perfo
na; fupponitur enim, quod in inquilitione non fiat mentio
fpecialis perfona;, fed lolum in genere , quis iftud crimen
commiferit? vel an non fit aliquis rumor, murmur, aut in
dicia de certo audore ? Nec refert, quod fimpliciores ali
quando exinde fumant occafionem occulta aliorum crimina
pandendi; quia hoc eft praster intentionem Judicis inqui
rentis, imo lubinde expedit malefadorem occultum revela
ri ad vitandum Reipublica; damnum. Sup.n 211.
RESP. 111. Ut fiat Inquifitio fpecialis de aliqua perfona
in particulari, praerequiritur infamia aliqua , feu rumor non
paucorum, habens ortura a fide dignis; alioquin totus pro-
ceffus eft Jure nullus, & idem effet accufator & Judex ,
dum quis a nemine provocatus, obligaret alios ad accufan-
dum, vel denuntiandum judicialiter. In beneficiorum col
latione tamen Matrimoniis&c. licitum eft inquirere dede-
lidis, vel impedimentis perfonarum particularium fine ulla
infamia praecedente, quia fimilia ad punitionem non ten
dunt , fed tantum ad advertenda mala , poteftque effedlus
obtineri abfque ulla diffamatione Inquifiti. Porro cum tor
tura folummodo inventa fit in fubfidium probationum ,
nunquam adhiberi poteft, quin faltem femiplena probatio
praecefferit. Sup. an. 212.
QUIRES 111. Qualiter [egerere debeat Judex accufationis?
Recolleci. Moral. ad Theol. P. Sporer,
RESP. I. Judex inferior non poteft condemnare aliquem,
qui non eft probatus nocens, etiamfi iple certo fciat eum
effe nocentem; quia obligatur ad fervandum Ordinem Ju
ris: nec Judex fupremus ordinarie hoc poteft; quia Jus luas
defenfionis, & probatio Teftium reo competit de Jure na
tura;, in quo Princeps non poteft difpenfare Ait tamen
Supplem. ad impediendum malum grave Reipublicse idpof-
fe fieri a Principe, iic praefertim in caulis civilibus, ratio
ne dominii alti, quod competit Principi. Ita n 214.
RESP. II. Neque poteft ad mortem condemnare eum ,
qui quidem probatus eft nocens, cerro tamen ab eo Icitur
effe innocens ut oftenfum eft ex P. Sporer Recoli. 6. de 5.
Prcecept. Decal. q. 9.
RESP.III. Nequit etiam Judex remittere poenam a lege
taxatam, li fit contra bonum publicum; nec alias, quan
do eff Judex inferior; quia non poteft in lege Superioris
difpenfare; Secus dicendum, quando eft Judex fupremus ,
quia ipfe poteft difpenfare in Jure communi, praeleram
dum adeft juftacaula. Didium eft, a lege taxatam , fi enim
eft poena arbitraria, feu relidla arbitrio Judicis, utique fe
cundum prudens didlamen menfuratam poteft etiam Ju
dex inferior imponere, licet femper ad mitiorem, quamfe-
veriorem debeat inclinare. Sup. a n.216.
QUdERES IV. Quid fit obfervandum Judici regulari?
RESP. Omnia fune ei oblervanda , quae in Judiciis funt de
jure divino, & naturali. Dejure divino funt praevia accu-
latio vel denuntiatio dclidli, rei citatio, impartialitas Ju
dicis, Teftium pluralitas, & rei auditio : Jc Jure naturali
funt Judicis inimici reculatio, appellatio , defenfiones legi
timae, juramentum Teftium de dicenda veritate, eorum re
creta interrogatio, quod conftet de corpore delidti &c. Quaa
autem folum fpedlanc ad IfibtUitates Juris humani , & fo-
lemnitatem Judiciorum, nec adjuvant fubftantiam , non
funt ei neceffario oblervanda. cap.24. de accufat. in fine.
Sup.an. 217.
QLLERES V. Ad quid teneantur accufator, & denuntiator?
RESP. I. Qui vult alium de crimine accufare, debet il
lud legitime & fufficienter poffe probare; alias incurritpg-
nam talionis: non item qui vult crimen, judicialiter etiam,
denuntiare, quia in tali requiritur, & lufficit , fi aperiat
indicia, quibus Judex ex officio ad ulteriorem inquifitionem
poftit moveri. Hinc crimen penitus occultum non licet s
falcem judicialiter, denuntiare; cum enim judicialis denun
tiatio tendat ad punitionem criminis , haseque in crimine
penitus occulto locum habere non polfit , nil juvaret talis
denuntiatio, nifi ad infamandum proximum . Secus eft de
denuntiatione Evangelica, qua; fit Superiori ut Patri. Sup
plem. n. 219.
RESP. 11. Accufans, vel judicialiter denuntians non te
netur ad praemittendam corredlionem fraternam; Secus eft
de eo, qui denuntiat fraterne feu Evangelice , ut conflat
ex ordine per Chriftum prasferipto Matth. 18. Ratio prioris
autem eft ; quia accufatio , & denuntiatio judicialis nott
tendit ad emendationem proximi, quae eft finis corredlio-
nis fraternae, fed ad punitionem, & ad bonum publicum,
ut alii exinde a fimilibus abfterreantur. Sup. an. 220.
RESP. 111. In duobus cafibus tenetur aliquis, fi crimen
legitime probare polfit, illud accufare, vel judicialiter de
nuntiare, fcilicet 1. quando crimen eft Reipublicae vel etiam
privato alicui prsejudiciofum , aut damnofum . 2. quando
aliquis habet officium, vi cujus tenetur invigilare malefa-
dloribus, utiCuftodes filvarum, gabellarum dicc. Nam in pri
mo calu omittens accufationem, vel denundationem peccaret
contra charkatem, cum quilibet teneatur excharitate (ad
derem ego exjuftitia legali) damnum publicum aRepubli-
ca; & ex priori moti vo privatum a proximo, fi poffit, aver
tere: in altero omittens peccat contra juftitiamcommutati-
vam, adeoque etiam tenetur ad refarcitionem damnorum ex
luo officio negledio fecutorum. Excipe, fi delinquentes con
tra Legem humanam, id fecerint compulfi excrema, aut
gravi neceffitate: vel fint confanguinei, affines, aut amici
intimi conditoris earum Legum; quia in his cafibus obligatio
accufandi merito creditur ceffare. Porroquinam criminaliter
accufare prohibeantur, lege in Suppi, ubi hsc a n.221.
QUTERES VI. Quid in Tefiibus fit obfervandum?
RESP. 1. Ut ex depolitione Tefiium plena habeatur pro
batio in judicio contra reum, ad minus requiruntur duo Te-
ftes, cum unum facile fit pervertere, iique 1. debent depo
nere de vifu, non de auditu tantum; 2. debent effe Con-
tefies, ideft , de eodem fadto, cum iifdem circumftantiisad
rem facientibus deponentes, non autem fingulares , feu de
diverfis, aut omnino contrariis fadtis, five circumdandis te-
ftificantes. j. oportet effe omni exceptione majores, hoc
eft, ut nulla exceptio contra eos a reo opponi poffit, quae
a teftificando ipfos excludat.
RESP.II. Omittens dareTeftimonium, dum proximuseft
in gravi neceffitate, peccat contra charkatem; & quando
a Judice legitime eft interrogatus etiam contra juftitiatn
legalem. Patet ex didtis Recoli. 6. de 8. Praecepi-Decal. q.ti.
RESP. 111. Accipiens aliquid pro ferendo vero teftimo-
nio , non tenetur ad reftitucionem . Colligitur inde , quia
ad teftificandum non tenetur ex juftitia , fed folum ex
charitate, An autem ad xefiitRCionem teneatur, accipiens
H 3 ali-