Theol. Decal. P. Sporer SecL I.
3
QUIRES X. Quando ergo non licet Jequi opinionem pro
babilem, vel minus tutam , rehda probabiliore, aut tutiore}
RESP. Tunc non licet, quando non de fola honeftate
aftionis fed de valore , vel efficacia adlionis ad aliquem
effedum agitur; Equidem honeftas attionis pendet dire&ea
prudenti diitamine reCtas rationis: valor autem, & effica
cia aftionis alicujus non pendet adittamine redfas rationis,
fed a caulis vel conditionibus extrinfecis ; & hinc quoad
illum certior, vel fecurior via efttenenda. Spor.n-S i.Exquo
Sequitur i. Miniltrum Sacramentorum quoad effentialia
fera per teneri fequi certiorem, vel tutiorem fententiam, E
poffit ; tum quia oppofitum eft damnatum ab Innoc. XI.
Propof. !. tum quia alias exponeret Sacramentum periculo
nullitatiS, quod graviter repugnat virtuti Religionis ; & fi
fit Sacramentum ad falutem neceffarium , etiam graviter
peccaret contra virtutem charitatis, exponendo proximum
periculo falutis fpiricualis: imo fi fit obligatus ex officio ,
etiam peccaret contra juftitiam, ob violationem pacti fuo
officio annexi. Dixi autem i. Si poffit i quando enim fen-
tentia certa, vel tutior haberi non poteft, & neceffitasur
get, etiam lentendas incertas, & minus tutas poterunt pra
edicari, v.g. baptizando in cerevifia, fi non habeatur aqua;
quod duo Auftares etiam extendunt ad cafum minitatmmor-
tis, nili Baptiftflus detur in materia dubia. Dixi 2. Quoad
iffentialia, fcilicet illa, quas a fola Chrifti infiitutione de
pendent; nam quoad alia abEcdefias voluntate dependen
tia , v.g. quoad jurifdidlionetn, impedimenta juris mere Ec-
clefialtici &c. licite quis fequitur opinionem vere, licet mi
nus probabilem, cum tunc Ecclefia poffit, & velit fupple-
re defictum , fi quis adfit. Dixi 3. Minifier Sacramentorum,
videtur enim , quod pcenitens quoad requifita Sacramenti
ex parte fua poffit fequi opinionem etiam minus tutam v.
g. accedendo ad Sacramentum Poenitendas cum attritione
cognita , omittendo circumdandas aggravantes; quia ille
habet majorem difficultatem in fequendis lentendis tutiori
bus, qudm Minifter. Sic P. Sporer n. 57. Alii autem hanc
regulam etiam, extendunt, ad fufcipientesSacram,enta; fed
quoad attritionem dicunt effe lentendam moraliter certam,
& non mere probabilem; quoad circumflandas autem ag
gravantes negant attingi valoremSacramenti, cum fineil-
lis haberi poffint omnia elfentialia , & folum quasftio fit ,
an pertineant ad integritatem materialem Sacramenti .
Spor.a /7.55.
Sequitur 2. Etiam Medicum, & Chyrurgum in medicinis
applicandis teneri fequi tutiorem, fi haberi poffit, propter
eamdem obligationem Charitatis, & Juflidas., Si tamen ae
grotus extreme laboret, & non habeatur aliud remedium,
riifi incertam, imo. & dubium, an non fit mortem acce
leraturum, adfit autem exadyerlb probabilis fpes, quod fit
proventurum, poterit adhiberi. Spor. an. 58.
Sequitur 3. Judicem in caufis Civilibus teneri ad fequen-
dam fententiam probabiliorem fibi vifam ; cum ex pacto,
cum republica inito, teneatur judicare juxta merita caufa;,
adeoque ex, juftitia. Quod fi partis utriufque caufa videa
tur tam de Jure, quam de faito seque probabilis non eft
locus favori Judicis (alioquin poffet pro ferenda fententia
in favorem unius accipere pecunias, quod eft damnatum ab
Alexandro VII. ) fed debet inter partes facere trartfailio-
nem, dividere rem controverfam inter ipfas: ni fi tjna pars
litigans effiet in poffeffione; quia tunc melior eft conditio
posnitentis. Dixi autem:. In caufis civilibus : nam in cri
minalibus, praeleftim capitalibus, inter oppofitas probabi
les, femper eft.fequenda fententia reo, favorabilior, quia in
dubio favendum eft reo. Spor,an,60.
Sequitur 4. Etiam ConfiliariosPrincipum teneri fequi fen-
tentias certas, vel probabiliores , quoad fieri poteft ; cum
fuit quafi Judices inter Principem & fubditos. Verum Ad
vocati in patrocinando fuis Clientibus etiam poliunt tueri
caufas minus probabiles , dummodo fint vere probabi
les ; quia Clientes ipfi hocpoffunt; ergo etiam eorum Ad
vocati, qui aliud non faciant, quam quod Jura & rationes
fiiorum Clientum Judici fideliter proponant: Videtur tamen,
quod in caufa fadguinis Advocatus non poffit defendere cau
fa m minus probabilem Adoris contra reum , faltem quan
tum eft ex charitate, quidquid fit de juftitia. Spor. an. 62.
QUAER.ES XI. Quid efi conficientia dubia quotuplife du
bium , is* quotuppx conficientia dubia}
RESP. I. Conficientia dubia efi, quando intelledus de re
agenda, manet inter utramque partem fufpenfus, unde non
eft proprie didta confidentia, cum non fit verum Judicium ,
RESP. II. Dubium aliud eft negativum, aliud pofitivum,
& utrumque duplici ratione, fcilicet ex parte aftus, &ex par
te moti vi. Dubium negativum ex parte aclus, dum quisap-
prehenfa utraque parte, manet abfque ullo adu judicativo
fufpenfus; pofitivum ex parte alius , quando quodam adu
pofitivo rem judicat effe dubiam . Dubium negativum ex
parte motivi eft, quando illa fufpenfio Judicii provenit ex
defedu omnis motivi, pro utra vis parte. Dubium pofitivum
ex parte motivi eft, quando fufpenfio judicii provenit ex
eo, quod occurrant motiva tequalia pro utraque parte,
RESP. III. Dubium aliud eft jpeculativum , aliud pralli
cum ■ Speculativum , quo dubitatur de aliqua veritate: pra-
dicum, quo dubitatur de re operabili; eftque aliud fpecu-
lati ve pradicum, quando prsecife dubitatur de honeftate
adionis fecundum le, v.g. an cenfus Germanicus fit lici
tus ? Aliud pradice pradicum , quo dubitatur de honeftate
adionis hic & nunc exercenda;, v.g. an mihidefado lici
tum fit exigere cenfum Germanicum?
RESP. IV. Dubium aliud eft Juris, aliud faBi. Illud
dicitur , quo dubitatur de aliqua Lege , vel praecepto ;
quod quidem poteft effe vel fipeculWivum , vel p ra -
fticum: Speculativum, quando non immediate de honefta
te adionis dubitatur, fed de alio legitimo, v. g. an prae-
fens bellum fit juftum. Pradicum , quando dubitatur im
mediate de ipfa adionis honeftate, v. g. utrum liceat mi
litare in tali bello: quod dubium rurfus poteft effe fipecuta-
tive prathcUm, vel pradice pradicum , conformiter ad di-
da priora. Dubium fadi eft, quando dubitatur de aliquo
fadfo, vel conditione ad honeftatem fadi pertinente, v.g.
an votum fit emiffium , an fuerit perfede deliberatum &c.
RESP. V. Confidentiam aliam effe intnnfiece , aliam ex-
trinfiece dubiam; prior coincidit cum dubio pradice pradi-
co; pofterior cum dubio fpeculativo, &fpeculative pradi-
co. Spor.an.6%.
QU/ERES XII. Cum quali ergo dubio, fieu conficientia du
bia licet, is* non licet operari}
RESP. 1. Cum dubio ‘pradice pradico , feu confidentia
intrinfece dubia non licet operari, nifi ignorantia invinci
bilis excufet a peccato. Ratio eft; quia taliter dubitansex-
ponit fe periculo peccati, eligensadionem indiferiminatim,
live bona fit, five mala. Et de hoc dubio intelligendumeft
illud commune: In dubiis tutior pars efi eligenda : uti, &
quando dubitatur fpeculativede aliquo pertinente ad valo
rem, vel efficaciamadus, juxta Dida ad^.io.Spor. an. 69.
RESP. II. Cum dubio fpeculativo Juris, yel fadi, feu cum
confcientiaextrinfece dubia, licite quis poteft operari, for
mando tamen prsvie confidentiam feu refolutionem pradi-
cam cum ratione. Ratiaeft; quia non tenemur agere juxta
judicia fpeculativa, fedpradica. Ut tamen cum dubio fpe
culativo licite operemur, debet, illud dubium, effe invinci
bile , & adeffe aliqua caufa, rationabilis.movens ad eligen
dam alteram, partem; unde prius adhibenda eft diligentia
moralis, ad illud dubium, fpeculativum vincendum , & fi
vinci non poffit, debet refolutio pradica fieri five propter
exemplum bonorum, five propter authoritatem viri fide di
gni, (ive propter principia generalia fequentia. Spor.nqt,.
Primum eft; In dubio melior efi conditiopofftdentis. Quod
licet aliqui folum admittant iamateria juftitia;, tamen~et-
iam verius Jocum habet in materiis, aliarum virtutum; quia,
ficut in materia juftitia; , urgente dubio, an res fit mea ,
nec ne, refultat aliqua aequalitas inter obligationem refti-
tuendi, & libertatem retinendi , & accedente poffeffione
uni parti, melior eft ejus conditio; ita etiam, in, aliis mate
riis aliarum virtutum, urgente dubio, an res fit licita, nec
ne; refultat aliqua aequalitas inter obligationem legis , &
libertatem hominis, & fic accedente poffeffione libertatis,
utpote certffi, melior eft ejus conditio . Debet tamen ifta
poffeffio fuiffe bona fide empta ; Si enim ab initio poffef-
fi.onis aliquis fuerit negligens in inquirendo vero domino,
aut licitate adionis, certum eft, quod peccaverit, & juxta
multos tenetur, reftituere rem talem, aut illi, cujus rem
effe dubitat, aut pauperibus,: ab aliquibus tamen excufatur
a reftitutione, quia non conflat, an fua negligentia dam
num. alteri intulerit . Quod 'fi, ergo quis rem'aliquam, bona
fide poffcderit, etfi poftea oriatur dubium , num fit fua ,
nec ne, fi tamen fada fufficienti inquifitione veritas non
appareat, poteft flante illo dubio fpeculativo Juris rem li
cite retinere, vel abfumere, nec poftea, patefada verita
te, tenetur ad quidquam reftiruendum,nifi quantum de re extat,
vel exinde fa dius eft ditior fufltagante, fibi poffeffione. Idque
verum eft, etiam fi probabiliusfpeculariye judicaverit, rem
effe alienam, dummodo fibi non conftiterit certo. Etfi ali
quis in illo dubio poffefforem re fic poffeffa fpoliaverit, fa
cit ei injuriam, & tenetur in integram reftituere. Contra,
fi poffelfio fuerit mala, vel dubia fide coepta, non fuffra-
gatur poifidenti; fed debet is faltem reftituere, prp raca du
bii Juris, quod alius in illam rem habere putatur.
Ex his fequitur , quod fi poft matrimonium bona fide
contradam, fuperveniat dubium latentis impedimenti, an
te omnia quidem indaganda fit veritas, nec petendum de
bitum, qnamdiu fpes eft cognofcendas veritatis, quamvis
bona fide petenti reddi poffit. Dubio autem poft inquifi-
tionem perfeverante, non Jblum poteft & tenetur ita du
bitans recidere, led etiam poteft exigere debitum , titulo
poffeffionis bona fide coepta; . Si vero ei innotuerit impe
dimentum, nec poteft petere, nec reddere , quin potius len
tentia excommunicationis ei erit fuflinenda; quia effet for-
mal is fornicatio. Contra, qui'ab initio contraxit mala, vel
dubia fide, manente dubio , nunquam poteft petere debi
tum, debet tamen reddere petenti bona fide . Si uterque
conjux mala, vel dubia fide contraxit, neuter poteft pe
tere, confequenter nullus alteri tenetur reddere debitum ;
fi tamen probabiliter judicaverint fuum matrimonium va
lere, etfi probabilius judicaverint, non valere, juxta Sanchez
poffunt petere & reddere debitum, licet hoc neget Merol-
la. Spor-a num. 7J,
AI-